Έρωτας Αρχάγγελος – Το Νόημα των Στίχων
Ο Έρωτας Αρχάγγελος είναι τραγούδι σε μουσική του Χρήστου Λεοντή και στίχους του Δημήτρη Λέντζου. Το ερμήνευσε πρώτος ο Δημήτρης Μητροπάνος.
Μια προσωπική ιστορία
Αυτό το ποίημα-τραγούδι έχει ιδιαίτερη αξία για εμένα. Μαζί με τον πατέρα μου και τον αδερφό μου ακούγαμε πάντα τα τραγούδια του Μητροπάνου. Είναι ο…οικογενειακός μας τραγουδιστής, ας πούμε. Βρισκόμαστε λοιπόν στο 2010 και χαζεύω στον υπολογιστή. Ο πατέρας μου, έχει πάρει το κασετοφωνάκι του και ακούει Μητροπάνο ή…Μητσάρα όπως τον έλεγε. Τότε, λοιπόν, βάζει τον Έρωτα Αρχάγγελο. Σηκώνομαι, πάω μέσα, έχω τρελαθεί γιατί ακούω ένα τραγούδι για πρώτη φορά ενώ είμαι βέβαιος πως έχουμε ακούσει κάθε cd του παραπάνω από 3 φορές. Μου λέει και ο πατέρας μου ότι δεν έχει ακούσει ξανά αυτό το τραγούδι, αναρωτιέται πως του ξέφυγε και είναι και αυτός ενθουσιασμένος. Τρεις μήνες αργότερα, ένα Σάββατο πρωί ο πατέρας μου χόρεψε ζεϊμπεκικο πάνω στη φωτιά και έφυγε μακριά μας…
Η ανάλυση των στίχων
Θα κάνω, λοιπόν, μια προσπάθεια να αναλύσω τους στίχους. Είναι ποίηση και αυτό σημαίνει πως με λίγα λόγια μπορούν να ειπωθούν πολλά και ο καθένας να δίνει τη δική του ερμηνεία. Αυτή είναι η μαγεία της ποίησης εξάλλου. Οπότε, αν κάπου διαφωνήσετε, δεν πειράζει. Μπορεί και οι δύο ερμηνείες να είναι σωστές.
“Σάββατο χαράματα μπρος στην Αχερουσία
Χόρεψα ζεϊμπέκικο πάνω στην φωτιά”
Είναι γνωστό πως στην αρχαιότητα οι Πύλες που οδηγούσαν στον Άδη, βρίσκονταν στη Λίμνη Αχερουσία, του ποταμού Αχέροντα. Έτσι, η Αχερουσία είναι μια λέξη που σχετίζεται με την μετά θάνατον ζωή. Παράλληλα, ο χορός είναι συχνά συμβολικός και αναπαριστά τη ζωή και την έκφραση. Εδώ, ο χορός πάνω στη φωτιά μπορεί να αντιπροσωπεύει το πέρασμα ενός νεκρού στον άλλο κόσμο. Το ζεϊμπέκικο συμβολίζει την λεβεντιά. Ο νεκρός θα φύγει με ψηλά το κεφάλι γιατί έκανε πάντα το καλύτερο που μπορούσε…
“Βήματα γενεθλία για την αθανασία
Κι όλες οι αγάπες μου μία ξενιτιά”
Τα βήματα προς την αθανασία υποδηλώνουν την φυγή προς την αιωνιότητα, την αντίσταση στο χρόνο. Εδώ, η ξενιτιά αναφέρεται στην απόσταση ή τον αποχωρισμό από κάτι αγαπημένο. Μπορεί επίσης να συμβολίζει τη μοναξιά. Ο νεκρός αφήνει πίσω του όλες τις αγάπες του. Αφήνει δηλαδή όλα τα πρόσωπα και τις συνήθειες που αγαπούσε.
“Πήρα από τα μάτια σου λίγο μαύρο χρώμα
Κι έβαψα τα ρούχα μου μάνα μη με δεις”
Η πράξη του να πάρει μαύρο χρώμα από τα μάτια κάποιου (εν προκειμένω της μητέρας του) και να βάψει τα ρούχα του υποδηλώνει πως προσπαθεί να αποκρύψει από τους άλλους τη λύπη και τη θλίψη.
“Την στερνή κουβέντα σου τη θυμάμαι ακόμα
Σαν χορεύεις μου ‘λεγες να ‘σαι ο Διγενής”
Εδώ, αναδεικνύεται η δύναμη της μνήμης και της επίδρασης που μπορεί να έχουν τα λόγια και οι συμβουλές από κάποιον αγαπημένο. Η τελευταία κουβέντα – συμβουλή ήταν να χορεύει σαν τον Διγενή, δηλαδή να ζει με περηφάνια.
Είναι γνωστό πως ο Διγενής αποτελεί σύμβολο περηφάνειας στην λαϊκή μας παράδοση. Στην ουσία, αντιπροσωπεύει την ιδέα του αληθινού ήρωα που αντιμετωπίζει δυσκολίες και εχθρούς με γενναιότητα και πάντα παραμένει αφοσιωμένος στις αξίες του.
“Βλέμματα χαράξανε στις μαύρες τις οθόνες
Κι οι τυφλοί προφήτες προδίδουν τους χρησμούς”
Οι στίχοι αυτοί μπορούν να ερμηνευθούν με διάφορους τρόπους. Εμένα μου έρχονται στο μυαλό οι παρακάτω ερμηνείες:
Τεχνολογία, εξάρτηση και προοπτική: Οι “μαύρες οθόνες” μπορεί να αναφέρονται στις ηλεκτρονικές συσκευές, ενώ οι “τυφλοί προφήτες” μπορεί να είναι άνθρωποι που είναι εθισμένοι στην τεχνολογία και αγνοούν την πραγματικότητα γύρω τους. Τα “βλέμματα που χαράξανε” ίσως αναφέρονται στην επίδραση της τεχνολογίας στις ζωές μας και τον τρόπο που επηρεάζει την αντίληψη μας. Έτσι, αν και οι χρησμοί (προοπτικές) μπορεί να ήταν ότι θα φτάναμε πολύ ψηλά, εμείς τους προδώσαμε γιατί δεν αξιοποιήσαμε τις πραγματικές μας δυνατότητες.
Απώλεια της πραγματικής επαφής: Οι “μαύρες οθόνες” μπορεί να αντιπροσωπεύουν την αποστασιοποίηση που προκαλείται από την υπερβολική χρήση της τεχνολογίας, ενώ οι “τυφλοί προφήτες” είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι που αγνοούν την αληθινή επαφή με τους άλλους. Σε αυτήν την περίπτωση, η προδοσία των χρησμών εκφράζει την ανησυχία για την απώλεια της ανθρώπινης επαφής και επικοινωνίας.
Γενικά, αυτοί οι στίχοι βγάζουν έναν προβληματισμό για κάτι που χάνεται. Αυτό το κάτι μπορεί να είναι η ανθρώπινη επαφή, η κριτική μας σκέψη, η πολιτισμική μας κληρονομιά…ή μπορεί να είναι και όλα μαζί.
“Έρωτας αρχάγγελος σαν τις παλιές εικόνες
Κι ο χορός του κόσμου ραγίζει τους αρμούς”
Εδώ, οι στίχοι σηματοδοτούν μια αλλαγή, η οποία μπορεί να είναι είτε θετική είτε αρνητική ανάλογα με την ερμηνεία που θα δοθεί.
Θετική αλλαγή στον κόσμο μέσα από την αγάπη: Ο “έρωτας αρχάγγελος” μπορεί να αντιπροσωπεύει την αγάπη και τον έρωτα ενώ οι “παλιές εικόνες” μπορεί να αναφέρονται σε παλιές, ρομαντικές ιδέες που φαίνεται να έχουν ξεθωριάσει σήμερα. Σε αυτή την περίπτωση, ο “χορός του κόσμου” αντιπροσωπεύει τη ζωή και τις σχέσεις στον κόσμο. Έτσι, οι στίχοι μπορεί να υποδεικνύουν ότι ο αληθινός, ανώτερος έρωτας μπορεί να ανατρέψει και να αλλάξει τον τρόπο που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και ζουν τις σχέσεις τους (ραγίζει τους αρμούς).
Ο ρόλος της τέχνης και του πολιτισμού: Οι “παλιές εικόνες” μπορεί να αναφέρονται στον πολιτισμό, την τέχνη και την παράδοση. Ο “έρωτας αρχάγγελος” είναι ένας τρόπος να περιγραφεί η πνευματική και αισθητική αξία αυτών των παραδόσεων. Εδώ, το γεγονός ότι ο “χορός του κόσμου ραγίζει τους αρμούς”, υποδεικνύει ότι ο σύγχρονος πολιτισμός μπορεί να αποδυναμώνει ή να αλλοιώνει αυτές τις παραδόσεις.
“Είναι τα τραγούδια μας ηφαίστεια που καίνε
Σώματα κι αγάλματα βγάζουνε φτερά”
Οι στίχοι μου βγάζουν μία Ελπίδα, η οποία οφείλεται στη δύναμη της Τέχνης γενικότερα και της Μουσικής ειδικότερα. Η χρήση της λέξης “ηφαίστεια” συμβολίζει έντονα συναισθήματα και πάθη, παρόμοια με τη φύση των ηφαιστείων. Η Μουσική έχει αυτή την ακατανίκητη δύναμη που απελευθερώνει τη φαντασία και τα συναισθήματα. Αυτή η δύναμη είναι που δίνει “φτερά” σε ανθρώπους που μπορεί να αισθάνονται σαν να αναγεννώνται. Τα αγάλματα μπορεί να συμβολίζουν στοιχεία του Πολιτισμού που μέσα από τη Μουσική, δεν πεθαίνουν ποτέ. Μία ακόμα προσέγγιση, είναι πως τα αγάλματα μπορεί να είναι άτομα που αυτή τη στιγμή δείχνουν ανήμπορα να αντιδράσουν αλλά θα βρουν και εκείνα τη δύναμή τους και τον πραγματικό τους εαυτό.
“Τα αρχαία πάθη μας και τα φιλιά σου φταίνε
Κοίτα αναστήθηκα για δεύτερη φορά”
Εδώ, η Ελπίδα δίνει τη θέση της στην Ανάσταση. Φαίνεται να υπονοείται ότι τα αρχαία πάθη και οι αναμνήσεις από τα φιλιά μπορεί να έχουν επιρροή στην εμπειρία μας και τα συναισθήματά μας. Πιθανότατα, αυτή η γραμμή αναφέρεται σε μια είδους αναγέννηση ή αναβίωση μετά από μια πολύ δύσκολη περίοδο.
Οι στίχοι αναφέρονται στη δύναμη της αγάπης και του πάθους. Τα “αρχαία πάθη” μπορεί να αναφέρονται στον αληθινό και δυνατό έρωτα που αψηφά τη λογική, ενώ τα “φιλιά” είναι όλες εκείνες οι στιγμές που ότι και αν έχει γίνει μένουν ανεξίτηλα χαραγμένες στην καρδιά και τη μνήμη μας.
Αυτά τα αληθινά συναισθήματα αλλά και οι αναμνήσεις είναι που μπορούν να φέρουν στη ζωή το οτιδήποτε…
Συμπέρασμα
Συνολικά, οι στίχοι δεν μιλάνε μόνο για ένα πράγμα. Αν έπρεπε να το παρουσιάσω σαν ένα ταξίδι, τότε θα έλεγα ότι η απώλεια δίνει τη θέση της στη νοσταλγία, τον προβληματισμό και την απαισιοδοξία. Στην συνέχεια όμως, με τη δύναμη της Τέχνης και κυρίως τη δύναμη της πραγματικής Αγάπης, όλα μπορούν να ξεπεραστούν.
